AVANOS’TA MAHALLE ÇEŞMELERİ- TUVALETLER…

HÜR DÜŞÜNCE                                                                            ZEKERİYYA İLLEEZ

                                   AVANOS’TA MAHALLE ÇEŞMELERİ- TUVALETLER…

          Tarihi ve kültürel zenginliği, el sanatlarıyla merkez olan,Kapadokya Turistik Yöresinin en şirin ilçesi Avanos,ülkemizin aydınlık yüzü olmaya devam ediyor.

          Avanos her geçen günü gelişen ve değişen yapısıyla bir tarihi misyonu olan yapıları koruyup yaşatmaya çalışırken,diğer yandan çağın gelişmesini yakından takip durumundadır.

          Avanos önemli bir coğrafi merkez olmasıyla birlikte,sosyal ve kültürel yapısı en gelişmiş ilçedir.

          Avanos yerleşim itibariyle sırtını kuzeye vermiş,ön cephesi güneyde olan,taş-kemer yapı sistemi içinde imar edilmiş bir yerleşim yeridir.

          Avanos en üstte Cumhuriyet,altı Osmanlı,altı Selçuklu,Bizans….Hitit dönemlerine giden kültürel katmanlara,mirasa sahiptir.

          Avanos’tan Kızılırmak’ın geçmesi ilçeye ayrı güzellik ve önem kazandırırken;mahalle çeşmeleri ailelerin temizlik,aş ve diğer konularda nimet kaynağı idi.

          Mahalle çeşmeleri genellikle varlıklı olan ama yardımsever nitelikte insanların yaptırmış olduğu çeşmelerdir. Bu çeşmeler ailelerin,özelliklede gençkız ve kadınların şiirleri,şarkıları ve türküleri,manilerin seslendirildiği,ortak hatıraların yaşandığı yerlerdir.

           Şebeke su sistemi gelene kadar,Avanos’ta mahalle çeşmeleri ailelerin önemli işlerini görürdü!

          Yukarı Mahalle Müftü-İlleez sokak sakinleri,çocukları ve gençleri mahallenin belirli alanları dışında,Tophane ve çevresinde toprak ve kayalıklar arasında oynar,göllerin de suyu bitince de orada da top oynanırdı.

          Tophane ve göller,Maltepe,Kavakderesi, ve Köybağı-Değirmenderesi arasında baharın Koyun-Kuzu,Keçi-Oğlakların da oynaştığı,Nevruz-Hıdrellez şenlikleriyle hoşça vakit geçirilirdi. İnsanımız tabiatla doğrudan kucaklaşırdı.

          Eski Avanos’ta mahallelerde sokak araları,kapı önleri tertemiz olurdu. Serçelerin,Sakçaların,Kargaların,Sığırcıkların,Atmacaların,Kırlangıçların cıvıltı ve çığlıkları bir hoş seda olurdu. Atların kişnemesi,Eşeklerin anırması,Köpeklerin ürmesi,Horozların ve Tavukların ötüşleri,Arıların vınlamaları,Koyun-Kuzu,Keçi-Oğlak,İnek ve Danaların meleşme ve böğürmeleri ile mahallede doğal orkestralar eşliğinde,cıvıltılı ve neşeli bir hayat sürerdi.

          İki elinde testi,arkasında çocukların bağrışmaları eşliğinde evine mahalle çeşmesinden su taşıyan kadınların koşuşturmaları.

          Bağ ve bahçeye birisi kucağında,diğer iki çcuğunu heybelerin birer gözüne yerleştiren çilekeş analar-kadınların fedakarca erkeği ile birlikte koşuşturmaları….

          İmecesi yoksa evindeki ıstarda ki halı iki sıra ilmekle dokuyan ve diğer işlere yönelen fedakar Avanos kızları-kadınları…

          Çoğunluğu okumamış ama toprağı sanata dönüştürmüş,sanatkar ruhlu Avanos’un erkekleri,Maltepe ve diğer yerlerden getirdikleri toprakları çanak,çömlek,testi vb. yapan çalışan erkekleri,çocukları,gençleri,onlara yol gösteren tecrübe sahibi yaşlıları …

          Şehir şebeke suları gelmeden önce aileleri Kızılırmak dışında ve esasta mahalle çeşmeleri her şeyin kaynağı idi.

          Avanos insanı yaşadığı mekanda,mesela; Alaadin Mahallesinden Yukarı Mahalle ve Yeni(Tokmak) Mahalleye kadar muhakkak su ihtiyacını karşılayan çeşmeler yapmışlardır.

           Yukarı Mahallede Üvez Pınarı,Hacı Pınarı diye anılan çeşmeler,çevre sakinlerinin ihtiyacını karşılardı. Mahalle çeşmelerine önem verilirdi. Çünkü ailelerin hayat kaynağı idi. Çeşmelerin su kaynakları,gözleri her sene bakıma alınır,suyun akması sağlanırdı. Zaman içinde mahalle çeşmelerinin bakımı yapılmaz oldu,garip kaldı. Kuraklık,yağmur,yeraltı suyu dendi çokça da ilgilenilmedi.Oysa geçici olarak şehir şebeke suyu balanarak,mahalle çeşmelerinin suyunun akması sağlanırdı. Kaynağı düzenlenip,suyu da geldiğinde kendi kaynağına bağlanırdı!

          Mahalle çeşmeleri kontrol edilmeli,gözleri açılarak yeniden suların akması sağlanmalı.Bu tarih ve kültürümüzün yaşanmasını sağlayacaktır.

          İlçemizde ki tuvaletlerin bakımı ve temizliği yapılırken takipte edilmelidir. Özellikle Yeni Avanos’un bulunduğu mahallerde yerler tespit edilip,çeşmeler ve hemen yanına tuvaletler yapılmalıdır. Özellikle yaşlılar ve çocuklar için bunlar bir ihtiyaçtır. Bu çeşme ve tuvaletler ana caddeler,ve sokaklar da oabilir.

          Su sesi en güzel sestir. Su temizliğin,gıdanın,güzelliğin kaynağıdır. Çeşmelerimizin kıymetini bilelim.